Wat is Agroforestry?

Bij Agroforestry gaat het in alle gevallen om de combinatie van veehouderij, akkerbouw of groententeelt met houtige gewassen, zoals fruitbomen, notenbomen of bomen voor hout- of voerproductie. Agroforestrysystemen kunnen in ontwerp en complexiteit enorm van elkaar verschillen. De houtige gewassen worden veelal op ruime afstand van elkaar in rijen geplant. In de tussenruimte wordt graan, kool of aardappels geteeld of er wordt vee gehouden. Maar andere vormen zijn ook mogelijk, denk aan voederhagen langs het kavelpad, bufferstroken langs watergangen of solitaire bomen die schaduw voor het vee creëren.

Agroforestry wordt gezien als een duurzame en innovatieve vorm van landbouw. Het is een teeltvorm die een positief effect kan hebben op de biodiversiteit, bodemvruchtbaarheid en de aantrekkelijkheid van het landschap.

Een eeuwenoude praktijk

Eigenlijk is agroforestry niets nieuws onder de zon. Bomen mengen met landbouwteelten of veehouderij is een eeuwenoude praktijk. In landen als Griekenland, Spanje en Portugal zijn bomen nooit verdwenen uit het agrarische landschap en in de tropen is agroforestry nog steeds een gangbare vorm van landbouw, omdat de bodems daar veel kwetsbaarder zijn.

Tot aan de Tweede wereldoorlog was de combinatie van bomen en landbouw ook in Nederland heel gewoon. Bomen waren nodig als leverancier van brandstof, bouwmaterialen, gereedschap, voer en veekering. Veel boerderijen hadden een boomgaard waar vee onder liep, en bij iedere achterdeur stond wel een notenboom tegen de muggen.

In de jaren vijftig van de vorige eeuw verdween de boom uit het Nederlandse agrarische landschap. Dit gebeurde onder invloed van de opschaling en intensivering van de Nederlandse landbouw. Vanaf dat moment werden bomen gezien als een obstakel, bijvoorbeeld voor landbouwmachines. Ze pasten niet bij de trend van specialisatie en monoculturen en zouden leiden tot minder productie van gewassen en verdroging.

Maar inmiddels is het tij gekeerd. De boom is terug!

De voordelen van agroforestry

Steeds vaker worden bomen gezien als een antwoord op het veranderende klimaat en de daarmee samenhangende water- en bodemproblematiek. Agroforestry heeft namelijk ecologische, economische en landschappelijke voordelen in vergelijking met landbouw zonder bomen en/of stuiken;

1. Ecologische voordelen; minder watergebruik, minder bodemerosie en het verminderen van chemische gewasbeschermingsmiddelen zorgen voor een verbetering van de waterkwaliteit en klimaatmitigatie.
2. Economische voordelen; hoger rendement, betere kwaliteit van gewassen en mogelijkheden voor diversificatie van inkomsten.
3. Landschappelijke voordelen: een (bio)diverser en aantrekkelijker agrarisch landschap en meer mogelijkheden voor recreatie en toerisme.

Economische voordelen

Ecologische voordelen

– Minder gebruik van chemische gewasbescherming; Veel ziekten en plagen worden in toom gehouden door natuurlijke vijanden die hun thuis vinden in de boom. Hierdoor hoef je minder chemische gewasbescherming te gebruiken.

– Minder bodemerosie; Bomen zorgen voor betere waterinfiltratie en houden wind tegen, wat zorgt voor minder bodemerosie (= afvoer van de bovenste laag van de bodem door stromend water of wind).

– Minder inputs; Bomen halen nutriënten uit diepere grondlagen omhoog en geven die via hun vallende bladeren weer af aan de bovenste vruchtbare bodemlaag en/of gewassen. Daardoor zijn minder nutriënten van buitenaf nodig en gaan er minder verloren naar diepere grondlagen en/of het grondwater.

– Klimaatmitigatie; In het hout en de wortels wordt bijvoorbeeld CO2 vastgelegd, waardoor klimaatopwarming wordt tegengegaan.

– Klimaatadaptatie; Er is tijdens natte periodes een verbeterde afvoer van water doordat de wortels water dieper in de grond in brengen.

– Minder watergebruik; Bomen houden water beter vast doordat ze organisch materiaal toevoegen. Bovendien brengen sommige boomsoorten via hun wortels water van diepere lagen naar drogere, oppervlakkige lagen, waardoor er bij droogte meer water beschikbaar is. Verder is het klimaat tussen de bomen koeler waardoor de gewassen minder opwarmen, minder transpireren en daardoor minder water gebruiken.

– Betere waterkwaliteit; Bomen vangen met hun wortelnetwerk allerlei mineralen op waardoor de waterkwaliteit verbetert.

Landschappelijke voordelen

Aantrekkelijker agrarisch landschap; Het agrarisch landschap wordt dankzij agroforestry gevarieerder en aantrekkelijker om vlakbij te wonen. De meest gewaardeerde landschappen in Brabant, De Brand en Mortelen, zijn voorbeelden van precies zulke landschappen, kleinschalig, intiem met afwisseling van oud bos en kleine weides.

– Meer mogelijkheden voor recreatie en toerisme; In agroforestry landschappen ligt een verbreding van het agrarisch bedrijf meer voor de hand. Bijvoorbeeld door recreatie, boerderijtoerisme en zelfpluk systemen.

Natuurinclusieve landbouw

Agroforestry is een manier om invulling te geven aan Natuurinclusieve Landbouw (NiL). Bij NiL produceren agrariërs voedsel en gewassen in harmonie met milieu, natuur en landschap, door natuurlijke processen in het bedrijf te integreren. Door te zorgen voor een gezond bodem- en watersysteem, een aantrekkelijk landschap en meer biodiversiteit, passend binnen een economisch rendabele bedrijfsvoering.